Ochrona zabytków techniki transportowej w południowo-wschodniej Polsce
Słowa kluczowe:
kolejnictwo, muzea techniki, ochrona zabytków, województwo małopolskie, województwo podkarpackie, województwo lubelskie, województwo świętokrzyskie, zabytki transportuAbstrakt
Artykuł prezentuje aktualny stan i wykorzystanie zasobów zabytków techniki transportu w czterech województwach południowo-wschodniej Polski (małopolskim, podkarpackim, lubelskim i świętokrzyskim). Dokonano ich zinwentaryzowania w oparciu o materiały źródłowe, zestawienia w formie tabel, przestrzennego ujęcia na tematycznej mapie i opisu zasadniczych walorów w miejscach najbardziej zasobnych w zabytki. Z ich analizy wynika, że województwo małopolskie ma takich zabytków najwięcej (4 miejsce według krajowej ewidencji zabytków) i są one związane głównie z transportem kolejowym. Względnie mało jest ich w województwie świętokrzyskim (11 miejsce), ale za to, oprócz zabytków kolejowych, duży odsetek stanowią tam zabytki sztuki inżynierskiej. Wśród placówek muzealnych wyróżniają się dużymi zasobami zabytków muzea małopolskie (krakowskie Muzeum Inżynierii Miejskiej i Muzeum Lotnictwa Polskiego, szczucińskie Muzeum Drogownictwa i Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce). Kursujące okresowo zabytkowe kolejki wąskotorowe są lokalnymi atrakcjami turystycznymi (bieszczadzka „Ciuchcia”, przeworski „Pogórzanin”, nałęczowska Nadwiślańska Kolejka Wąskotorowa, Starachowicka Kolej Wąskotorowa, świętokrzyska „Ciuchcia Express Ponidzie”). Wykorzystanie dziedzictwa kulturowego z zakresu technicznego, w tym również zabytków transportu, może ożywić rozwój turystyki w słabiej dotąd wykorzystanych turystycznie rejonach omawianych województw. Wiele obiektów - świadectw dawnej techniki transportowej czeka jeszcze na objęcie ich ochroną.Bibliografia
Barszcz, M. (2005). Koleje wąskotorowe w turystyce. Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej, Oddział w Krakowie, seria: materiały konferencyjne, nr 74 (zeszyt 125): Zabytki transportu – Potencjał kulturowy i turystyczny, 11–31.
Białek, J. (2016). To będzie dworzec dla podróżnych i muzyków. Dziennik Polski, 21.X.2016, B6.
Duda, J., Dyba, O. (1993). Zabytki techniki na terenie Krakowa i województwa krakowskiego. Zeszyty Naukowo-Techniczne Oddziału Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji w Krakowie. Studia – Materiały – Informacje, z. 26: Ochrona zabytków techniki, przemysłu i sztuki inżynierskiej, 37–55.
Dudek, M. (2005). Próba klasyfikacji zabytków w transporcie. Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej Oddział w Krakowie, seria: materiały konferencyjne, nr 74 (zeszyt 125): Zabytki transportu – Potencjał kulturowy i turystyczny, 33–43.
Frąckowiak, M. (2016). Kolejnictwo polskie. Bydgoszcz: Wydawca Quixe Media Sp. z o.o.
Golat, R. (2004). Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Komentarz. Kraków: Zakamycze.
Gosztyła, M. (1996). Komunikacyjne zabytki Ziemi Przemyskiej i Przeworskiej. Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej Oddział w Krakowie, seria: materiały konferencyjne, nr 14 (48): Rozwój komunikacji a ochrona dziedzictwa kulturowego, 61–66.
Historia i ochrona zabytków w transporcie (2002). Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej Oddział w Krakowie, seria: materiały konferencyjne, nr 51 (100).
Hydzik, J., Schwertner, D., Żurowska, J. (red.) (2012). Wybrane zagadnienia historii zabytków transportu. Kraków: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji Odział w Krakowie.
Janczykowski, J. (2007). Krakowskie zabytki postindustrialne – kłopot czy szansa? Wiadomości Konserwatorskie, 22, 102–105.
Jasiuk, J. (1988). Drogi rozwoju polskich muzeów techniki. W: Zabytki techniki w programie krajoznawczym PTTK, Materiały z Sejmiku Krajoznawczego Sielpia Wielka 7–10.04.1988. Kielce: Zarząd Wojewódzki PTTK.
Jędrysiak, T. (2011). Turystyka kulturowa w obiektach poprzemysłowych – zagadnienia ogólne. Turystyka Kulturowa, 6.
Jędrzejowska Kolej Dojazdowa. http://www.expres-ponidzie.k-ow.onet/ (dostęp: 30.09.2016).
Kronenberg, M. (2007). Turystyka dziedzictwa przemysłowego – próba sprecyzowania terminologii. W: T. Burzyński (red.), Dziedzictwo przemysłowe jako strategia rozwoju innowacyjnej gospodarki, IV Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Praktyczna, Zabrze, 6–7.09.2007. Katowice: Materiały GWSH.
Kruczek, Z., Litwicka, P. (2010). Ocena atrakcyjności turystycznej Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie. W: D. Orłowski, E. Puchnarewicz (red.), Turystyka kulturowa a regiony turystyczne w Polsce. Warszawa: Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych.
Kubejko, E. (2006). Sieć kolejowa w Karpatach Wschodnich. W: R. Fedan, Z. Makieła (red.), Uwarunkowania rozwoju turystyki Karpat Wschodnich. Przeworsk: Urząd Miasta Przeworska, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Jarosławiu, Przeworskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych, 215–223.
Kurowska-Ciechańska, J., Ciechański, A. (2007). Koleje. Warszawa: Wyd. Carta Blanca.
Łapa, E. (2009). Życie po życiu, czyli adaptacje obiektów poprzemysłowych w Krakowie. Krakowski Rynek Nieruchomości, 20.
Moczulski, M. (1998). Ochrona zabytków kolejnictwa na terenie Polski. W: Społeczna Opieka nad zabytkami, t. III. Warszawa: Oddział PTTK Warszawa-Śródmieście, 29–38.
Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie (2006). W: Lubelskie atrakcje turystyczne. Dęblin: Informator turystyczny.
Nałęczowska Kolej Wąskotorowa. (2013). Gazeta Nałęczowska, 12. Pozyskano z: http://www.naleczow.com.pl/gazeta/index.php?id=archiwum.
Orłowski, B. (2008). Fenomen turystyki industrialnej. Pułtusk–Ciechanów: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Ciechanowskie Towarzystwo Naukowe, Region–Polityka–Promocja, 6.
Panasiewicz, M. (2007). Od ogrzewalni do Skansenu czyli Dzieje Parowozowni w Chabówce. Nowy Ratg: Prochem.
Pochwala, S. (2003). Małopolskie Szlaki Techniki. Kraków: Małopolskie Forum Edukacji Europejskiej.
Popkiewicz, M. (2006). Atrakcyjność turystyczna Przeworskiej Kolejki Wąskotorowej. W: R. Fedan, Z. Makieła (red.), Uwarunkowania rozwoju turystyki Karpat Wschodnich. Przeworsk: Urząd Miasta Przeworska, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Jarosławiu, Przeworskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych, 215–223.
Rygiel, Z. (1995). Bieszczadzkie kolejki leśne. Las Polski, 22.
Rymaszewski, B. (2005). Polska Ochrona Zabytków. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Rytel, K., Żalińska, M. (2007). Turyści na tory! Zielone Światło. Biuletyn Centrum zrównoważonego Transportu, 11.
Stachyrak, J. (2005). Kolejką przyjaźni przez Karpaty. Krosno–Majdan: Fundacja Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej.
Szelińska-Kukulak, M. (2015). Monuments of Technology as Objects of Industrial Tourism in Poland, with Particular Emphasis on Malopolska Region. W: Natural and cultural heritage: interdisciplinary researches, preservation and development. Sankt-Petersburg: Herzen State Pedagogical University of Russia, 319–330.
Szymalski, W. (2007). Kolejowe atrakcje turystyczne. Zielone Światło. Biuletyn Centrum zrównoważonego Transportu, 11.
Świerzewski, Z. (1972). Kolejki leśne – wczoraj – dziś – jutro. Warszawa.
Technika w transporcie. Historia i Zabytki (2007). Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej, Oddział w Krakowie, seria: materiały konferencyjne, 81 (135).
Turystyka w obiektach poprzemysłowych (2004). Warszawa: Polska Organizacja Turystyczna.
Wągrowski T., (2006). Komunikacja lądowa w krajobrazie kulturowym krainy świętokrzyskiej. Kielce: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Kielcach; SITK RP Oddział w Kielcach.
Wieja, T., Chmura, J. (2011). Krakowski szlak techniki – pierwsza postindustrialna miejska trasa turystyczna w Polsce. Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki, 2(39), 173–189.
Zabytki transportu – potencjał kulturowy i turystyczny (2005). Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej, Oddział w Krakowie, seria: materiały konferencyjne, 74 (125).
Zabytkowe obiekty techniki transportowej (2005). Zeszyty Naukowo-Techniczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczypospolitej Polskiej, Oddział w Krakowie, seria: materiały konferencyjne, 71 (122).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Złożenie artykułu do druku oznacza wyrażenie zgody na bezpłatne (tj. bez honorariów autorskich) przeniesienie autorskich praw majątkowych na Wydawcę i zezwolenie na wydanie pracy w postaci drukowanej w dowolnej liczbie egzemplarzy oraz zamieszczenie jej w postaci otwartego dostępu na stronie internetowej czasopisma, w bibliotekach cyfrowych oraz innych cyfrowych platformach wydawniczych, z którymi Wydawca zawarł lub zawrze stosowne porozumienie o udostępnianiu. W przypadku artykułów wieloautorskich przyjmuje się, że autor zgłaszający pracę („correspondingauthor”) ma pełnomocnictwo do reprezentowania pozostałych współautorów w tym zakresie. Autorzy są proszeni o podpisanie stosownego oświadczenia w tej sprawie.
