Obszary predysponowane do występowania gwałtownych wezbrań w Karpatach w kontekście przeciwdziałania ekonomicznym skutkom powodzi błyskawicznych
Słowa kluczowe:
gmina, gwałtowne wezbranie, Karpaty, lokalna powódź, region fizycznogeograficznyAbstrakt
Karpaty są regionem, w którym często występują powodzie błyskawiczne. Powodzie te powodują znaczące straty gospodarcze, które można ograniczyć zmniejszając tzw. ekspozycje i wrażliwość na powódź. Informacja o obszarach szczególnie podatnych na występowanie powodzi może wspomóc planowanie tych działań. Celem pracy było wskazanie regionów oraz gmin, które są predysponowane do występowania powodzi błyskawicznych. Wyodrębnienia tych obszarów dokonano na podstawie rozmieszczenia zlewni podatnych na występowanie gwałtownych wezbrań korzystając z dwóch miar: 1) procentowego udziału tych zlewni w regionie/gminie, 2) wskaźnika podatności terenowej (Wpt). Wyniki wykazały, że zachodnie i południowe regiony Karpat są bardziej predysponowane do występowania powodzi błyskawicznych. W odniesieniu do gmin obserwowano większe zróżnicowanie przestrzenne. Wysokie predyspozycje do występowania gwałtownych wezbrań stwierdzono w 43 gminach (ok. 15% gmin), rozmieszczonych w różnych częściach Karpat. Dla tych gmin wskazano zlewnie, w których mogą wystąpić powodzie błyskawiczne. Uzyskane wyniki mogą być podstawą działań prewencyjnych pozwalających ograniczyć ekonomiczne skutki powodzi błyskawicznych w Karpatach.Bibliografia
Brzeziński, J. (1996). Obiektywizacja doboru zlewni podobnej. Gospodarka Wodna, 4, 163–167.
Bryndal, T. (2008). Parametry zlewni, w których wystąpiły lokalne powodzie. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sec. B, 63, 177–200.
Bryndal, T. (2011). Identyfikacja małych zlewni podatnych na formowanie gwałtownych wezbrań na przykładzie Pogórza Dynowskiego, Strzyżowskiego i Przemyskiego. Przegląd Geograficzny, 83(1), 5–26.
Bryndal, T. (2014a). Parametry hydrologiczne gwałtownych wezbrań opadowo-nawalnych w małych zlewniach, w polskiej, słowackiej i rumuńskiej części Karpat, Przegląd Geograficzny, 86(1), 5–21.
Bryndal, T. (2014b). Identyfikacja małych zlewni podatnych na formowanie gwałtownych wezbrań w Karpatach Polskich (Identification of small catchments prone to flash flood generation in the Polish Carpathians). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Bryndal, T. (2014c). A method for identification of small Carpathian catchments more prone to flash flood generation. Based on the example of south-eastern part of the Polish Carpathians. Carpathian Journal of Earth and Environmental Sciences, 9(3), 109–122.
Bryndal, T. (2014d). Powodzie błyskawiczne w małych zlewniach karpackich – wybrane aspekty zarządzania ryzykiem powodziowym. Studia Geographica, 7(170), 65–76.
Bryndal, T. (2014e). Znaczenie map zagrożenia oraz ryzyka powodziowego w ograniczeniu skutków powodzi błyskawicznych w miastach. Monografie Komisji Hydrologicznej PTG, 2, 29–37.
Bryndal, T., Cabaj, W., Suligowski, R. (2010a). Gwałtowne wezbrania potoków Kisielina i Niedźwiedź w czerwcu 2009 r. (Pogórze Wiśnickie). W: M. Barwiński (red.), Obszary metropolitarne we współczesnym środowisku geograficznym. Łódź: Wydział Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkiego, 337–348.
Bryndal, T., Cabaj, W., Suligowski, R. (2010b). Hydrometeorologiczna interpretacja gwałtownych wezbrań małych cieków w źródłowej części Wielopolki w dniu 25 czerwca 2009 roku. Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN, 69, 81–91.
Bryndal, T., Cabaj, W., Gębica, P., Kroczak, R. (2010c). Gwałtowne wezbrania spowodowane nawalnymi opadami deszczu w zlewni potoku Wątok (Pogórze Ciężkowickie). W: T. Ciupa, R. Suligowski (red.), Woda w badaniach geograficznych. Kielce: Instytut Geografii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, 307–319.
Dobrowolski, A., Mirkiewicz, M., Ostrowski J., Sasim M. (2010). Regiony Polski najbardziej zagrożone powodziami katastrofalnymi. Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN, 69, 55–69.
Dorzecze Wisły – monografia powodzi – lipiec 1997 (1999). J. Grela, H. Słota (red.) IMGW Warszawa Gil, E. (1998). Spływ wody i procesy geomorfologiczne w zlewniach fliszowych podczas gwałtownej ulewy w Szymbarku w dniu 7 czerwca 1985 roku. Dokumentacja Geograficzna, 11, 85–107.
Izmaiłow, B., Kamykowska, M., Krzemień, K. (2004). Geomorfologiczna rola katastrofalnych wezbrań w transformacji górskiego systemu korytowego na przykładzie Wilszni (Beskid Niski). W: B. Izmaiłow (red.), Przyroda-Człowiek-Bóg. Kraków: Wydawnictwo Naukowe UJ, 69–81.
Konieczny, R., Siudak, M., Bogdańska-Warmuz, M., Madej, P., Walczykiewicz, T. (2012). Opracowanie systemu zapobiegania i sposoby ograniczenia skutków powodzi oraz zasad funkcjonowania systemu ostrzeżeń. W: H. Lorenc (red.), Wpływ zmian klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo. Klęski żywiołowe a bezpieczeństwo wewnętrzne kraju, Tom 3. Warszawa: Wydawnictwo IMGW-PIB, 281–303.
Kron, W. (2002) Flood risk, hazard, exposure, vulnerability. W: B. Wu, Z.Y. Wang, G. Wang, G.G.H Huang, H. Fang, J. Huang (red.), Flood defense. New York: Science Press, 33–72.
Lorentz, H., Cebulak, E., Głowicki, B., Kowalewski, M. (2012). Struktura i występowanie intensywnych opadów deszczu powodujących zagrożenie dla społeczeństwa, środowiska i gospodarki Polski. W: H. Lorenc (red.), Wpływ zmian klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo. Klęski żywiołowe a bezpieczeństwo wewnętrzne kraju, Tom 3. Warszawa: Wydawnictwo IMGW-PIB, 7–32.
Montz, B.E, Grunfest, E. (2002). Flash flood mitigation: recommendations for research and applications. Natural Hazard, 4, 15–22.
Mikulski, Z. (1954). Katastrofalne powodzie w Polsce. Czasopismo Geograficzne, 4, 380–396.
Ostrowski, J., Czarnecka, H., Glowacka, B., Krupa-Marchlewska, J., Zaniewska, M., Sasim M., Moskwicki, T., Dobrowolski, A. (2012). Nagłe powodzie lokalne (flash flood) w Polsce i skala ich zagrożeń. W: H. Lorenc (red.), Wpływ zmian klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo. Klęski żywiołowe a bezpieczeństwo wewnętrzne kraju, Tom 3. Warszawa: IMGW-PIB, 123–149.
Parczewski, W. (1960). Warunki występowania nagłych wezbrań na małych ciekach. Wiadomości Służby Hydrologicznej i Meteorologicznej, 8(3), 1–159.
Raport z wykonania wstępnej oceny ryzyka powodziowego, (2011). Pozyskano z http://www.kzgw.gov.pl/pl/Wstepna-ocena-ryzyka-powodziowego.html
Tuszyńska, I. (2010). Możliwości wykorzystania teledetekcji radarowej do badań zdarzeń ekstremalnych. W: M. Maciejewski, S. Ostojski (red.), Ryzyko w problemach zagrożenia środowiska. Warszawa: IMGW, 225–238.
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717) z późniejszymi zmianami (Dz. U. z 2012 r. poz. 647, 951, 1445; Dz. U).
Ustawa Prawo Wodne z dnia z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. z 2001 Nr 115, poz. 1229) z późniejszymi zmianami (Dz. U. z 2012 r. poz. 145, 951, 1513; Dz. U z 2013 r. poz. 21, 165).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Złożenie artykułu do druku oznacza wyrażenie zgody na bezpłatne (tj. bez honorariów autorskich) przeniesienie autorskich praw majątkowych na Wydawcę i zezwolenie na wydanie pracy w postaci drukowanej w dowolnej liczbie egzemplarzy oraz zamieszczenie jej w postaci otwartego dostępu na stronie internetowej czasopisma, w bibliotekach cyfrowych oraz innych cyfrowych platformach wydawniczych, z którymi Wydawca zawarł lub zawrze stosowne porozumienie o udostępnianiu. W przypadku artykułów wieloautorskich przyjmuje się, że autor zgłaszający pracę („correspondingauthor”) ma pełnomocnictwo do reprezentowania pozostałych współautorów w tym zakresie. Autorzy są proszeni o podpisanie stosownego oświadczenia w tej sprawie.
